Pierwsza pomoc w dolegliwościach ciążowych – ziołowa apteczka przyszłej mamy

Aż 90% wszystkich kobiet w ciąży przyjmuje powszechnie dostępne środki farmaceutyczne, np. leki przeciwbólowe. Chęć unikania niepotrzebnych i potencjalnie niebezpiecznych interwencji medycznych oraz potrzeba naturalnego podejścia skłaniają wiele z nich do szukania alternatywnych rozwiązań. Stosowanie ziół w leczeniu typowych dolegliwości ciążowych staje się w związku z tym coraz bardziej powszechne. Badania i ankiety szacują, że aż 45% kobiet na pewnym etapie ciąży stosuje terapię ziołową. Niestety w Internecie jest wielu „ekspertów”, którzy udzielają porad, nie zawsze precyzyjnych, dlatego ważne jest, aby pozyskiwać informacje z wiarygodnych źródeł, którym można w pełni zaufać.

Zioła w ciąży: czy są bezpieczne?

Zioła były stosowane w leczeniu dolegliwości oraz typowych problemów pojawiających się w czasie ciąży i porodu co najmniej od czasów starożytnego Egiptu.

Z naukowego punktu widzenia niewiele wiadomo na temat bezpieczeństwa stosowania ziół podczas ciąży, ponieważ większość z nich nie została formalnie oceniona, a względy etyczne ograniczają badania kliniczne na kobietach ciężarnych. Niemniej to samo można powiedzieć o stosowaniu wielu farmaceutyków, z których większość nie została w pełni przetestowana. Przykładem może być paracetamol, który początkowo uważany był za bezpieczny, z czasem dowiedziono jednak, że może powodować problemy u dzieci. 

Większość aktualnej wiedzy na temat stosowania ziół podczas ciąży opiera się na potwierdzonych przekazach historycznych, badaniach empirycznych, obserwacyjnych i badaniach farmakologicznych na zwierzętach. 

Ogólnie rzecz biorąc, znaczna część ziół ma wysoki profil bezpieczeństwa i niewiele jest dowodów na ich szkodliwość. Kobiety w ciąży często doświadczają łagodnych dolegliwości, w przypadku których stosowanie naturalnych środków może być bezpieczniejsze niż posiłkowanie się lekami dostępnymi bez recepty (OTC) i lekami na receptę.

Niektóre szkodliwe skutki stosowania ziół mogą nie być widoczne, dopóki kuracja nimi nie zostanie przerwana, lub mogą wystąpić tylko w przypadku ich skumulowania, dlatego ważne jest, aby w ciąży korzystać wyłącznie z tych roślin, które mają udokumentowany profil bezpieczeństwa.

Są różne opinie co do tego, czy powinno się stosować zioła w czasie ciąży, czy nie. Najbardziej rozsądne jest podejście typu „ryzyko : korzyść”, które bierze pod uwagę bezpieczeństwo stosowania poszczególnych ziół, nasilenie objawów lub danego stanu i porównuje te czynniki z bezpieczeństwem stosowania konwencjonalnych leków.

Niektóre oznaki i objawy pojawiające się w czasie ciąży zawsze wymagają pomocy medycznej i nie należy ich leczyć ziołami. Obejmują one:

• uporczywe krwawienie z pochwy,
• pierwsze pojawienie się pęcherzy opryszczkowych w pierwszym trymestrze,
• silny ból miednicy lub brzucha,
• uporczywy, silny ból w środkowej części pleców,
• obrzęk rąk i twarzy,
• silne bóle głowy, niewyraźne widzenie lub ból w nadbrzuszu,
• pęknięcie błon płodowych przed 37. tygodniem ciąży,
• regularne skurcze macicy przed 37. tygodniem ciąży,
• brak ruchów płodu.

Stosowanie ziół podczas ciąży

Najlepiej byłoby unikać stosowania ziół w pierwszym trymestrze, chyba że jest to medycznie wskazane, gdy nie ma skuteczniejszej lub bezpieczniejszej opcji medycznej, oraz używać tylko tych ziół, o których wiemy, na podstawie badań naukowych lub dowodów historycznych, że nam nie zaszkodzą w tym czasie.

Regularne stosowanie w ciąży naparów ziołowych, o których wiadomo, że są bezpieczne w umiarkowanych ilościach (np. z liści malin, mięty pieprzowej, rumianku, melisy, pokrzywy, dzikiej róży), można uznać za rozsądne. 

Również używanie umiarkowanych ilości przypraw do gotowania jest uważane za bezpieczne.

Stosowanie miejscowe, w tym dopochwowe (w leczeniu infekcji pochwy), większości ziół jest także uważane za bezpieczne.

Zioła, których należy unikać

Chociaż wiadomo, że wiele ziół można bezpiecznie stosować w ciąży, istnieją takie, których należy unikać. Gdzieś pomiędzy tymi kategoriami znajdują się zioła, które nie nadają się do codziennego, rutynowego spożycia, ale które można stosować w razie potrzeby przez krótkie lub dłuższe okresy w określonych warunkach.

Przykładem takiej rośliny jest lukrecja. Stosowana krótkotrwale na ból gardła, np. nie dłużej niż tydzień, może być całkowicie bezpieczna, jednak jest przeciwwskazana u pacjentów z nadciśnieniem, a długotrwałe spożywanie nawet cukierków zawierających ekstrakt z lukrecji zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu.

Niektóre popularne zioła, których należy unikać w trakcie ciąży, to: aloes, żywokost lekarski, złocień maruna, gorzknik kanadyjski, gotu kola, bylica pospolita, krwawnik pospolity.

Przegląd ziół na najczęstsze problemy ciążowe 

Listy ziół, wymienianych w literaturze medycznej jako najczęściej stosowane w przypadku problemów związanych z ciążą, różnią się nieznacznie w zależności od badań, ale obejmują m.in. kłącze imbiru, echinaceę, miętę pieprzową, liść maliny, czosnek i rumianek.

Położne najczęściej zalecają stosowanie ziół w przypadku nudności i wymiotów, łagodnego przeziębienia, anemii, obrzęków, infekcji układu moczowego/pochwy czy w celu stymulacji czynności skurczowej w czasie porodu.

Oto pięć bezpiecznych ziół, które regularnie stosuję w swojej praktyce. Mogą one pomóc w wielu typowych dolegliwościach ciążowych, jednocześnie przygotowując organizm do naturalnego porodu.

Kłącze imbiru lekarskiego (Zingiber officinale) na poranne mdłości i łagodne przeziębienie

Istnieje kilka sposobów wykorzystania imbiru w ciąży. Herbata i kapsułki są powszechnie polecane w książkach i innych źródłach, ale z mojego doświadczenia wynika, że ​​picie ciepłej lub nawet chłodnej herbaty, gdy męczą cię nudności czy wymioty, może dodatkowo spotęgować te nieprzyjemne objawy. To samo dotyczy kapsułek zalegających w zmęczonym żołądku.

Zamiast tego wypróbuj:

• Cukierki imbirowe lub skrystalizowany (kandyzowany) imbir. Można je stosować w niewielkich ilościach przez cały dzień; warto mieć je zawsze przy sobie, np. w torebce, gdyż nudności mogą nas zaskoczyć i pojawić się o każdej porze dnia czy nocy.

• Ginger Ale. Chociaż picie napojów gazowanych nie jest zalecane w ciąży, w przypadku nudności sprawdzą się one wyśmienicie. Musowanie jako takie pomaga wielu kobietom zmagającym się z mdłościami – stąd taka popularność coca-coli wśród pań w pierwszym trymetrze. 

Zachęcam do przygotowania zdrowszej alternatywy – „piwa” imbirowego. Wystarczy 1 łyżkę startego świeżego kłącza imbiru zmieszać z wodą gazowaną (zwykłej bądź o smaku cytrynowym) i dodać trochę miodu, cukru trzcinowego lub syropu klonowego.

Imbir może także zmniejszyć dreszcze, kaszel i bóle mięśni, gdy jest przyjmowany w formie gorącej herbaty. Zaparzamy 1 łyżkę świeżego, startego imbiru na filiżankę wrzącej wody i pijemy 1–2 filiżanki dziennie.

Rekomenduje się przyjmowanie do 1 grama ekstraktu z imbiru dziennie, gdyż jest to największa dawka, która została zbadana i uznana za bezpieczną w ciąży. 

(1 gram ekstraktu z imbiru to ekwiwalent 1 łyżeczki startego kłącza imbiru).

Uwaga: uporczywe lub powtarzające się wymioty w ciąży mogą stanowić problem medyczny. W przypadku znacznego nasilenia się tych dolegliwości skonsultuj się z położną lub lekarzem.

Liście maliny właściwej (Rubus idaeus) na łatwiejszy poród

Zioło to, bogate w minerały, jest tradycyjnie stosowane do wspierania zdrowej ciąży i wzmacniania macicy, pomaga przygotować się do porodu. Niektóre badania wykazały, że może pomóc przyspieszyć akcję porodową i zmniejszyć komplikacje i liczbę interwencji medycznych z nią związanych.

Zielarze i położne uważają liście malin za delikatne, skuteczne i odżywcze, nadające się do stosowania już od połowy drugiego i w trzecim trymestrze, ja również zalecam takie stosowanie.

Zacznij od 1 szklanki naparu dziennie, pod koniec trzeciego trymestru możesz zwiększyć dawkę do 2 szklanek.

Ponieważ napar z samych liści maliny nie ma najprzyjemniejszego smaku, polecam mieszanie ich z odrobiną mięty i dzikiej róży, aby uzyskać pyszną herbatę, którą można spożywać codziennie. 

Herbata ciążowa: 2 łyżki liści malin + 2 łyżeczki liści mięty + 2 łyżeczki owoców dzikiej róży

Wymieszaj i umieść w zaparzaczu lub torebce do zaparzania wielokrotnego użytku. Zanurz w 250 ml wrzącej wody na 20 minut.

Żurawina wielkoowocowa, inaczej: borówka wielkożurawinowa (Vaccinium macrocarpon) w profilaktyce ZUM

Infekcje dróg moczowych (ZUM) są bardzo częste w czasie ciąży. 

Z medycznego punktu widzenia są one leczone antybiotykami, gdy wystąpią po raz pierwszy, a w przypadku nawrotów częstym zaleceniem lekarskim jest kontynuowanie kuracji przez całą ciążę. 

Chociaż żurawina nie powinna zastępować odpowiedniej opieki medycznej, w licznych badaniach wykazano, że zapobiega ona ZUM. Jeśli przed ciążą pojawiały się u ciebie tego typu infekcje, porozmawiaj z położną lub lekarzem o wypróbowaniu żurawiny w profilaktyce. Chociaż antybiotyki są czasami konieczne, nowe badania pokazują, że stosowanie ich w czasie ciąży może mieć długoterminowe konsekwencje dla dzieci, w tym powodować rozwój astmy i nieswoistego zapalenia jelit.

Żurawina może być spożywana w postaci soku żurawinowego (polecam świeży sok zrobiony w domu w sokowirówce z ½ szklanki świeżej mrożonej żurawiny i 2 jabłek) lub kapsułek żurawinowych, dozowanych zgodnie z zaleceniami producenta.

Uwaga: Nieleczone ZUM w ciąży może powodować poważne problemy; jeśli podejrzewasz u siebie tego typu infekcję, skonsultuj się z położną lub lekarzem.

Kwiaty rumianku pospolitego (Matricaria recutita) na lepszy sen

W ciąży kobiety często mają problemy z wysypianiem się, czy to z powodu żywych snów, nowych obaw związanych z byciem mamą, czy dyskomfortu powodowanego przez powiększający się brzuch, który utrudnia znalezienie odpowiedniej pozycji. Jednym z moich ulubionych ziół, delikatnie i bezpiecznie wspierających relaks i sen, jest rumianek. Działa też kojąco na układ pokarmowy i pysznie smakuje.

Napar z rumianku można przyjmować w ilości do kilku filiżanek dziennie, jeśli jesteś zestresowana, oraz przed snem, aby poprawić jego jakość. 

Aby przyrządzić herbatę rumiankową, 1 łyżkę stołową kwiatów rumianku zaparzaj w 250 ml wrzącej wody przez 10 minut.

Możesz także połączyć rumianek z melisą i lawendą – dzięki czemu uzyskasz mocniejszy efekt relaksujący i przeciwbólowy. 

Wystarczy 1 łyżeczka rumianku, 1 łyżeczka melisy, ½ łyżeczki lawendy, kubek wrzątku i 10 minut.

Liście pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica) na anemię, obrzęki, problemy skórne

Ze względu na wielość zastosowań pokrzywa powinna znaleźć się w kuchni każdej przyszłej mamy. Między innymi zmniejsza ona zatrzymywanie wody w organizmie, dzięki czemu sprawdzi się idealnie w formie orzeźwiającej lemoniady w upalne dni, gdy dokuczają obrzęki stóp czy dłoni. Dzięki zawartości folianów, witaminy C i miedzi wspiera przyswajanie żelaza przez organizm – każdej ciężarnej zalecam stosowanie soku z pokrzywy w dawce 15–30 ml dziennie, w zależności od wyników badań. Dodatkowo pokrzywa działa wzmacniająco na naczynia krwionośne oraz zmniejsza prawdopodobieństwo krwotoku w czasie porodu, warto ją pić także w połogu.

Zaobserwowano, że liście pokrzywy, które wykazują działanie przeciwhistaminowe, są pomocne w leczeniu pokrzywki oraz swędzącej pokrzywki grudkowo-blaszkowej ciężarnych (PUPP).

Stosuj napar z pokrzywy od drugiego trymestru ciąży – 2 łyżki suszonych, organicznych liści pokrzywy zaparzaj przez 30 minut w szklance wrzącej wody.

Zioła w dolegliwościach ciążowych 

Wiele ziół może bezpiecznie, delikatnie i skutecznie łagodzić liczne powszechne problemy związane z ciążą, od anemii po zapalenie pochwy.

Zioła mają naprawdę dużą moc, dlatego muszą być stosowane ostrożnie, pod okiem doświadczonego zielarza czy położnej.

Pamiętajmy jednak, że stanowią one jedynie dodatek – bogata w substancje odżywcze i różnorodna dieta, ćwiczenia i zdrowy tryb życia, zachowane rytmy okołodobowe oraz pozytywne nastawienie i silne wsparcie najbliższych są podstawą pozytywnego doświadczania ciąży oraz porodu.