Między medycyną a naturą – ciąża pod opieką położnej

Historia zawodu położnej w Polsce wiąże się z długą tradycją jej samodzielnej pracy w lokalnych społecznościach. Niestety, kompetencje położnej ulegały stopniowemu ograniczeniu wraz z przeniesieniem opieki nad ciężarnymi do rozbudowanych ośrodków w dużych miastach, w których nadzór sprawowali lekarze. 

Od dwóch dziesięcioleci jesteśmy świadkami prób odbudowania prestiżu tego zawodu. Położne zyskują na popularności, lecz nadal są w dużej mierze niedoceniane i większość osób nie zdaje sobie sprawy, jak szeroki wachlarz usług mają do zaoferowania. Jednakże w kraju borykającym się z kryzysem w opiece okołoporodowej może się to wkrótce zmienić.

Położnictwo położnych – czym różni się od standardowego prowadzenia ciąży u lekarza ginekologa?

Pomimo barier systemowych i społecznych coraz więcej rodzin zwraca się do położnych z prośbą o prowadzenie ciąży. Położne proponujące tego typu usługi są jednak wciąż nieliczne, co często wynika z braku akceptacji ich funkcji jako ważnej części kultury położniczej. Obecnie na Dolnym Śląsku ciążę prowadzą jedynie trzy położne.

Podczas poszukiwań osoby, której będzie się chciało powierzyć prowadzenie swojej ciąży, ważne jest, aby zrozumieć, czym różnią się podejścia położnej i lekarza do opieki nad kobietą ciężarną.

Model pracy położnej kładzie nacisk na normalność i dobre samopoczucie przyszłej mamy. Wspiera ją oraz powierza jej większą odpowiedzialność za zdrowie własne i dziecka, pozwalając na samodzielne dokonywanie wyborów po dostarczeniu jej rzetelnych, nietendencyjnych informacji bazujących na EBM (evidence based medicine, medycyna oparta na dowodach naukowych).

Prowadzenie ciąży przez położną zakłada relację opartą na zaufaniu. Koncentruje się na zapewnieniu przyszłej mamie wiedzy na temat wszystkich możliwości opieki, a następnie wspieraniu jej decyzji. Może to obejmować np. wybór rodzaju badań, które pacjentka chce (lub nie chce) wykonywać w czasie ciąży, decyzję o stosowaniu leków przeciwbólowych podczas porodu oraz o sposobie karmienia noworodka.

Niestety medyczny model opieki prenatalnej często odbiera kobiecie część tej decyzyjności w sposób, który ostatecznie jest szkodliwy dla wielu osób.

System opieki zdrowotnej w Polsce zwykle stawia na monitorowanie ciąży pod kątem tego, co może pójść źle. Takie podejście najczęściej prowadzi do stosowania zbędnych testów i procedur podczas ciąży i porodu.

Dla mam, które preferują bardziej naturalne i holistyczne podejście, położna jest doskonałym wyborem, ponieważ postrzega ona ciążę i poród jako fizjologiczne procesy życiowe, a nie stan, który trzeba leczyć.

Położne koncentrują się na kobiecie całościowo, skupiając się nie tylko na jej dolegliwościach natury fizycznej. Kluczowe są dla nich aspekty takie jak: dieta, suplementacja, aktywność fizyczna, jakość snu, poziom stresu, codzienne emocje.

Posiadając wiedzę z wielu dziedzin, m.in. dietetyki, ziołolecznictwa, fizjoterapii, psychologii, oraz biorąc pod uwagę wszystkie wcześniej wymienione elementy, położne są w stanie zminimalizować ryzyko wystąpienia wielu ciążowych powikłań, zapewniając w ten sposób doświadczanie ciąży jako spokojnego oczekiwania na pojawienie się dziecka.

Położne są ekspertami od ciąży fizjologicznej, lecz natychmiast rozpoznają, kiedy pojawiające się powikłania wymagają konsultacji lekarskiej. Wraz ze wzrostem wiedzy położniczo-ginekologicznej zwiększyła się rola położnych, które często zaczynają pracować z kobietami w czasie, gdy te dopiero starają się o poczęcie dziecka, pozostając z nimi przez całą ciążę, poród oraz w okresie poporodowym. Ich umiejętności i wiedza z różnych obszarów, dotycząca również możliwych patologii ciąży czy porodu, bardzo się pogłębiła.

Położne spędzają dużo czasu z każdą kobietą, którą się opiekują, upewniając się, że otrzyma ona odpowiedzi na wszystkie swoje pytania, a jej obawy zostaną rozwiane – zarówno w czasie ciąży i porodu, jak i po porodzie. Pomaga to kobiecie stać się najlepszą matką, jaką pragnie być.

W naszym społeczeństwie wiele usług zdrowotnych jest oferowanych jako uniwersalne. Wybór położnej daje szansę na specjalistyczną, spersonalizowaną opiekę opartą na najnowszej wiedzy medycznej. Opieka położnicza nie polega na zapewnieniu wszystkim kobietom określonego zestawu procedur, lecz na jej dostosowaniu do potrzeb każdej kobiety i jej dziecka. W ten sposób położne utrzymują najlepsze możliwe warunki do zachowania bezpieczeństwa i zdrowia wszystkich zainteresowanych. Jako partner w opiece położna dostarcza informacji i zasobów, dzięki którym kobieta może podejmować świadome decyzje. To partnerstwo w planowaniu opieki jest kluczowym aspektem podejścia położnej do opieki zdrowotnej.

Ciąża prowadzona przez położną. Kiedy jest to możliwe?

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, a także zgodnie z Ustawą z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, położna może samodzielnie sprawować opiekę nad kobietą w ciąży fizjologicznej, czyli takiej, która przebiega prawidłowo.

W praktyce oznacza to, że pacjentki, które cierpią m.in. na otyłość, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, choroby wątroby czy zaburzenia krzepnięcia, powinny znajdować się pod opieką ginekologa. Możliwe czynniki ryzyka, które wykluczają prowadzenie ciąży u położnej, zostały ujęte w dokumencie znanym jako Standard Opieki Okołoporodowej.

Ciąża prowadzona przez położną. Na czym to polega?

Ciążę u położnej można prowadzić zarówno prywatnie, jak i w ramach NFZ, jeśli wybrana położna podpisała kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Wizyta u położnej odbywa się zazwyczaj raz w miesiącu, pod koniec ciąży częściej, co dwa tygodnie, i trwa ok. 60 minut. Część położnych prowadzi swoje prywatne praktyki wyłącznie w miejscu wezwania, co oznacza, że wizyty mają miejsce w domu przyszłych rodziców.

W trakcie pierwszego spotkania położna potwierdza obecność zarodka lub płodu w jamie macicy, najczęściej na podstawie badania wewnętrznego, badań laboratoryjnych i badania USG. Zakłada także kartę ciąży i zleca potrzebne badania laboratoryjne zgodnie ze Standardem Opieki Okołoporodowej. Pobiera wymaz na potrzeby badania cytologicznego, omawia zalecane na tym etapie suplementację, żywienie i aktywność fizyczną oraz odpowiada na wszelkie nurtujące kobietę pytania, aby zminimalizować stres i obawy, których w tym początkowym okresie jest najwięcej.

Kolejne spotkania obejmują kontrolę takich parametrów jak: wyniki aktualnych badań laboratoryjnych, ciśnienie tętnicze krwi, waga mamy, ruchy i tętno płodu. Istotnym elementem wizyty jest rozmowa na temat pojawiających się dolegliwości i naturalnych sposobów ich łagodzenia oraz niwelowania lęków i obaw związanych z ciążą i porodem.

W czasie każdej wizyty położna wykonuje tzw. badanie zewnętrzne, aby określić położenie dziecka w macicy, jego wielkość oraz zaawansowanie ciąży. Część położnych, które odbyły dodatkowe specjalistyczne szkolenia, w uzasadnionych przypadkach korzysta także z aparatu USG, by dokładnie określić biometryczne wymiary dziecka, jego płeć, lokalizację łożyska czy ilość płynu owodniowego.

W przebiegu ciąży fizjologicznej najczęściej nie ma potrzeby wykonywania badania wewnętrznego, czyli badania przez pochwę. Położna przeprowadza je jedynie wtedy, gdy kobieta zgłasza np. nieprzyjemne skurcze macicy bądź objawy mogące sugerować infekcję pochwy. W takiej sytuacji, aby dokładnie określić rodzaj infekcji, położna prowadząca ciążę pobiera odpowiednie wymazy. 

Położne posiadające dodatkowe uprawnienia mogą ordynować leki oraz wypisywać recepty, w przypadku np. anemii albo infekcji układu moczowego bądź pochwy. Niewątpliwie dużym minusem prowadzenia ciąży u położnej jest brak możliwości wypisania zwolnienia L4. Wiąże się to z tym, że prowadzenie ciąży u położnej zakłada jej fizjologiczny przebieg, który zgodnie z prawem nie jest przesłanką do wypisania zwolnienia nawet w przypadku, gdy kobieta nie powinna wykonywać danej pracy ze względu na niebezpieczne warunki lub duże obciążenie fizyczne czy psychiczne.

Warto podkreślić, iż położna prowadząca ciążę może także przeprowadzić edukację przedporodową przyszłych rodziców (szkołę rodzenia), wspólnie uzupełnić plan porodu oraz wykonać badanie KTG. Zaufanie, które buduje od pierwszych tygodni ciąży, poznając swoich podopiecznych, sprawia, że może zrozumieć ich preferencje i potrzeby na długo przed porodem. Część położnych gwarantuje ciągłość opieki, poprzez prowadzenie ciąży, opiekę w czasie porodu, a następnie kontynuowanie jej w połogu w formie wizyt patronażowych.

Prowadzenie ciąży u położnej w świetle badań naukowych

Badania naukowe pokazują, iż opieka położnej jest najbezpieczniejszą formą opieki dla kobiet w ciąży niskiego ryzyka – jednocześnie oferuje mamom stałe wsparcie w czasie ciąży i porodu przy jak najmniejszej konieczności interwencji medycznych.

Naukowcy z King’s College London, Sheffield Hallam University, University of Warwick i National University of Ireland Galway przeanalizowali dane z 13 badań z udziałem 16 242 kobiet. Ustalono, że gdy położne były głównymi opiekunami ciąży, kobiety rzadziej rodziły przedwcześnie lub traciły dzieci przed 24. tygodniem ciąży. Stwierdzono też, że kobiety były bardziej zadowolone z opieki, jaką im zapewniono, rzadziej otrzymywały znieczulenie zewnątrzoponowe, mniej porodów odbywało się drogą zabiegową i rzadziej wykonywano nacięcie krocza.

W Polsce położne często postrzegane są jako „gorszy wybór” w porównaniu z opieką sprawowaną przez lekarzy ginekologów. Czas to zweryfikować. Opieka nad przyszłą mamą powinna opierać się na współpracy wszystkich zainteresowanych. Jako położna znająca realia życia uważam, że najlepsze, co możesz zrobić dla siebie i swojego dziecka, to znalezienie położnej, z którą będzie ci się dobrze współpracować. Ona zapewni ci opiekę, której oczekujesz i na jaką zasługujesz.

Oto, co moje pacjentki mówią o korzystaniu z opieki położnej podczas ciąży:

„Dopiero u położnej odzyskałam wiarę we własne kompetencje przed wyzwaniem, jakim był dla mnie poród. Dowiedziałam się także bardzo wiele na temat ciąży, zdrowia mojego i dziecka, laktacji, porodu i połogu. Te spotkania dały mi wiedzę i siłę. Myślę, że to nie przypadek, że mój poród był właśnie taki, jak chciałam”.

Marta, mama Bartka

„Mogłam o wszystkim powiedzieć, zapytać, podzielić się swoimi obawami i zawsze dostałam uwagę, cierpliwość i kojącą odpowiedź. Czułam się zrozumiana, wysłuchana a przede wszystkim czułam, że moja położna stoi po mojej stronie, wspiera mnie i jest tu dla mnie!”

Beata, mama Hani

„Poczucie bycia kompleksowo zaopiekowaną, całe mnóstwo wspaniałej wiedzy i rozwiewanie najmniejszych wątpliwości. Przede wszystkim też ten spokój, że oto ciąża jest naturalnym i dobrym dla kobiety stanem. Pełne szacunku wspieranie tej fizjologii. Nie muszę się więc martwić, walczyć, konsultować swoich obaw z innymi kobietami na grupach – oto mam obok siebie osobę, której mogę w 100% zaufać i na której pomoc mogę liczyć”.

Paulina, mama Franka